Các khối u và những tổn thương giống khối u của xương

Những điểm thiết yếu trong chẩn đoán

Đau dai dẳng, sưng, hoặc tăng nhậy cảm với đau tại một vị trí của xương.

Gẫy xương bệnh lý (tự phát).

Vùng nghi ngờ có tổn thương to ra, biến dạng tăng đậm độ X quang hoặc thấu quang trên phim X quang.

Có bằng chứng tế bào học của khối u xương trên các mẫu sinh thiết.

Nhận định chung

Các khối u tiên phát của xương tương đối hiếm gặp so với các khối u thứ phát hoặc di căn. Tuy nhiên chúng có ý nghĩa lớn trên lâm sàng bởi vì có nhiều khả năng ung thư và bởi vì một số khối u này phát triển rất nhanh và di căn rộng.

Theo cổ điển, các khối u xương được chia thành 2 nhóm là tiên phát và thứ phát, song còn có một số không thống nhất là những khối u nào được gọi là tiên phát đối với hệ thống xương khớp. Những khối u có nguồn gốc trung mô phản ánh cấu trúc xương (như xương, sụn, và mô liên kết) và những khối u phát triển trong xương tạo huyết, thần kinh, mạch máu, tế bào mỡ và những khối u có nguồn gốc ống sống bào thai cần phải được phân biệt với những khối u ác tính thứ phát lan trực tiếp vào xương hoặc qua đường máu.

Bởi vì có rất nhiều loại khối u xương, cho nên khó có thể đưa ra một bảng danh sách phân loại đơn giản thoả đáng cho các u xương.

Lâm sàng

Đau xương dai dẳng, xương trở nên to ra, có thể hạn chế vận động của khớp kế cận hoặc gẫy xương tự phát là những dấu hiệu đòi hỏi phải khẩn trương thăm khám lâm sàng, X quang, xét nghiệm và sinh thiết xương.

X quang cho biết vị trí, mức độ lan rộng tổn thương và cung cấp một số dấu hiệu đặc trưng gợi ý chẩn đoán đặc hiệu. Những hình ảnh được gọi là cổ điển trên phim X quang của một số khối u (chẳng hạn như hình ảnh lỗ chỗ trong đa u tủy xương, dấu hiệu “tia mặt trời” trong sarcom xương, dấu hiệu “vỏ củ hành” trong sarcom Ewing, mặc dù có ý nghĩa gợi ý song không phải đặc trưng của bệnh.

Ngay cả những đặc điểm tế bào học, khi xuất hiện đơn độc, cũng không thể đem lại những thông tin chính xác về quá trình bệnh. Tuổi bệnh nhân, thời gian bị bệnh, vị trí và số lượng xương bị tổn thương và sự có mặt hay vắng mặt của một bệnh lý toàn thân phối hợp cũng như những đặc điểm tế bào học phải được xem xét một cách tổng hợp để có một biện pháp điều trị thích hợp.

Cần phải luôn nghĩ đến những khả năng một tổn thương xương có thể là những bất thường lành tính, bệnh lý ung thư di căn, nhiễm khuẩn (chẳng hạn cốt tủy viêm), tổn thương sau chấn thương hoặc một bệnh xương do chuyển hóa. Nếu khối u xương xuất hiện ở trong hoặc gần khớp, chúng có thể bị nhầm lẫn với các dạng viêm khớp, đặc biệt là viêm một khớp.

Một số khối u xương đặc biệt

Những khối u phát triển từ mô liên kết tạo xương gồm u mô dạng xương và sarcom xương. Những khối u mô dạng xương thường là những khối u lành tính ở trẻ em và người trẻ tuổi, nên phẫu thuật để loại bỏ.

Sarcom xương thường xuất hiện ở khớp gối hoặc các xương dài và nên được điều trị bằng phẫu thuật và hóa trị liệu, tỉ lệ sống sót được cải thiện trong những năm gần đây. Sarcom sợi (fibrosarcoma), bắt nguồn từ mô liên kết không tạo xương, và tiên lượng tương tự với những sarcom xương.

Những khối u nguồn gốc sụn gồm u nội sụn, u xơ dạng sụn nhầy và sarcom sụn. Xét nghiệm tế bào học để chẩn đoán xác định nhóm khối u này và tiên lượng khi được điều trị thích hợp và phẫu thuật nhìn chung là tốt.

Những khối u xương khác gồm u tế bào khổng lồ (u hủy cốt bào), u nguyên bào sụn và sarcom Ewing. Trong số này, u nguyên bào sụn gần như luôn luôn lành tính. Khoảng 50% bệnh nhân u tế bào khổng lồ là u lành tính, số còn lại có thể là ác tính thật sự hoặc tái phát sau phẫu thuật cắt bỏ. Sarcom Ewing, gặp ở trẻ em, thiếu niên, người lớn trẻ tuổi, có tỉ lệ tử vong 50% cho dù điều trị hóa trị liệu, chạy tia hoặc phẫu thuật.

Điều trị

Mặc dù can thiệp là cần thiết để điều trị một số khối u song cần phải có chẩn đoán chính xác bởi vì sẽ có thể có một tác hại lớn xuất hiện hoặc do điều trị chậm trễ hoặc do những phẫu thuật tận gốc hoặc cắt bỏ hoặc do việc chạy tia không cần thiết.