Hội chứng khối ở mu cổ tay (carpal boss syndrome) là một tình trạng gây đau nhức và sưng ở vùng khớp cổ tay, thường do sự phát triển quá mức của xương hoặc các tổn thương bên trong khớp. Hội chứng carpal boss là một nguyên nhân phổ biến gây đau cổ tay và có thể ảnh hưởng đến sinh hoạt hằng ngày. Chẩn đoán sớm và điều trị thích hợp có thể giúp kiểm soát triệu chứng và cải thiện chất lượng cuộc sống cho bệnh nhân.

1. Hội chứng carpal boss

Hội chứng carpal boss (hay os styloideum) đặc trưng bởi sự đau nhức và nhạy cảm cục bộ tại vùng nối giữa khớp cổ tay với xương bàn tay thứ hai và thứ ba. Nguyên nhân chủ yếu là do sự phát triển quá mức của xương (exostosis) hoặc hiếm hơn là do một mảnh xương lỏng nằm trong khớp.

Bệnh nhân thường cảm thấy đau nhiều hơn sau khi vận động mạnh, thay vì trong lúc hoạt động. Cơn đau có thể lan tỏa, khiến việc chẩn đoán gặp khó khăn. Hội chứng này thường gặp ở nam giới nhiều hơn nữ giới, với tỷ lệ cao nhất trong độ tuổi 30. Chấn thương là nguyên nhân phổ biến dẫn đến sự phát triển của carpal boss.

2. Dấu hiệu và triệu chứng

• Xuất hiện một khối xương gồ lên ở mặt lưng cổ tay, dễ nhìn thấy hơn khi bệnh nhân gập cổ tay.
• Đau khi ấn vào vùng mô mềm phía trên khối xương.
• Dấu hiệu hunchback dương tính: Khi bác sĩ sờ vào vùng tổn thương, có thể cảm nhận rõ sự nhô lên của xương.
• Nếu có chấn thương cấp tính, có thể xuất hiện bầm tím xung quanh vùng carpal boss.

3. Phương pháp chẩn đoán

• Chụp X-quang: Xác định sự phát triển bất thường của xương và loại trừ các nguyên nhân khác như gãy xương.
• Xét nghiệm máu: Nếu nghi ngờ viêm khớp, bệnh gút hoặc các rối loạn viêm nhiễm, bác sĩ có thể yêu cầu xét nghiệm công thức máu, tốc độ lắng máu (ESR), mức axit uric, và kháng thể kháng nhân (ANA).
• Chụp MRI: Được chỉ định khi nghi ngờ có bất ổn trong khớp như khối u, nhiễm trùng hoặc gãy xương không rõ ràng trên X-quang.
• Quét xương bằng phóng xạ: Hữu ích trong việc phát hiện các vết gãy xương do căng thẳng mà có thể bị bỏ sót trên X-quang thông thường.

4. Chẩn đoán phân biệt

• Viêm khớp, viêm bao gân hoặc bệnh gút: Các tình trạng này có thể đi kèm với hội chứng carpal boss, làm tăng mức độ đau nhức.
• Gãy xương tiềm ẩn: Một số trường hợp có triệu chứng tương tự nhưng do gãy xương kín hoặc tổn thương khác.
• Khối u xương: Hiếm gặp nhưng có thể gây nhầm lẫn với carpal boss.

5. Điều trị

5.1. Phương pháp điều trị bảo tồn

• Dùng thuốc giảm đau: Các thuốc kháng viêm không steroid (NSAIDs) hoặc ức chế COX-2 giúp giảm đau và viêm.
• Vật lý trị liệu: Sử dụng nhiệt tại chỗ và bài tập nhẹ để duy trì vận động khớp, tránh teo cơ. Không nên tập luyện quá mức vì có thể làm trầm trọng thêm triệu chứng. Một số phương pháp vật lý trị liệu khác như siêu âm, điện xung, từ trường, laser, sóng cao tần… có giá trị điều trị tốt.
• Nẹp hỗ trợ: Sử dụng nẹp cổ tay vào ban đêm để giảm áp lực lên khớp.
• Thuốc chống trầm cảm ba vòng: Nếu đau ảnh hưởng đến giấc ngủ, có thể dùng liều thấp của thuốc này để hỗ trợ giấc ngủ.

5.2. Tiêm steroid tại chỗ

Nếu các biện pháp trên không hiệu quả, bác sĩ có thể tiêm thuốc tê kết hợp với corticoid vào vùng tổn thương để giảm viêm và đau.

5.3. Phẫu thuật

Trong một số trường hợp nghiêm trọng không đáp ứng với điều trị bảo tồn, có thể cần phẫu thuật cắt bỏ phần xương phát triển bất thường để giải phóng áp lực và cải thiện chức năng cổ tay.

6. Biến chứng và lưu ý

• Nhiễm trùng sau tiêm steroid: Nguy cơ này rất thấp nếu thực hiện vô trùng đúng cách.
• Tăng đau tạm thời sau tiêm: Khoảng 25% bệnh nhân có thể bị đau nhiều hơn trong thời gian ngắn sau khi tiêm.
• Chẩn đoán sai: Cần loại trừ gãy xương tiềm ẩn hoặc khối u xương trước khi kết luận bệnh nhân bị carpal boss.

7. Lưu ý lâm sàng

Viêm bao hoạt dịch (bursitis) và viêm gân (tendinitis) có thể đi kèm và làm tăng mức độ đau, do đó có thể cần thêm liệu pháp tiêm thuốc tê và steroid tại chỗ để giảm viêm và đau.

Đau ở bàn tay và cổ tay là một vấn đề phổ biến, có thể do nhiều nguyên nhân khác nhau.

Cần phân biệt hội chứng carpal boss với gãy xương do căng thẳng, viêm khớp và các rối loạn tiềm ẩn khác của cổ tay và bàn tay.

Tiêm thuốc tê kết hợp với steroid có thể giúp giảm đau tạm thời, nhưng trong một số trường hợp, phẫu thuật cắt bỏ phần xương phát triển bất thường có thể cần thiết để đạt được hiệu quả lâu dài.

Tài liệu tham khảo

• Alemohammad AM, Nakamura K, El-Sheneway M, et al: Incidence of carpal boss and osseous coalition: an anatomic study, J Hand Surg 34(1):1–6, 2009.
• Fusi S, Watson HK, Cuono CB: The carpal boss: a 20-year review of operative management, J Hand Surg 20(3):405–408, 1995.
• Melone CP Jr, Polatsch DB, Beldner S: Disabling hand injuries in boxing: boxer’s knuckle and traumatic carpal boss, Clin Sports Med 28(4):609–621, 2009.
• Park MJ, Namdari S, Weiss A-P: The carpal boss: review of diagnosis and treatment, J Hand Surg 33(3):446–449, 2008.
• Waldman SD: Carpal boss. In Atlas of pain management injection techniques, ed 2, Philadelphia, 2007, Saunders, pp 267–279.
• Waldman SD: Painful conditions of the wrist and hand. In Physical diagnosis of pain: an atlas of signs and symptoms, ed 2, Philadelphia, 2010, Saunders, pp 153–154.