Hội chứng cơ lưng rộng là một dạng đau cơ cân mạn tính do vi chấn thương hoặc tư thế sai, đặc trưng bởi các điểm kích hoạt gây đau lan và phản xạ giật cơ. Chẩn đoán dựa vào khám lâm sàng vì không có xét nghiệm đặc hiệu, cần loại trừ các bệnh lý khác có biểu hiện tương tự. Điều trị chủ yếu bằng vật lý trị liệu, tiêm điểm kích hoạt, thuốc chống trầm cảm, có thể dùng botulinum toxin type A nếu điều trị bảo tồn thất bại.
1. Hội chứng lâm sàng
Cơ lưng rộng là một cơ bản dẹt, rộng, có chức năng chính là duỗi, khép và xoay trong cánh tay; chức năng phụ là hỗ trợ hít thở sâu. Cơ này bắt nguồn từ đốt sống ngực T7, các mỏm gai và dây chằng liên gai của các đốt sống ngực dưới, thắt lưng và cùng, mạc thắt lưng, 1/3 sau mào chậu, bốn xương sườn cuối và góc dưới của xương vai; bám vào rãnh gian củ của xương cánh tay và được chi phối bởi dây thần kinh ngực lưng.
Cơ này dễ bị hội chứng đau cơ cân (myofascial pain syndrome), thường do vi chấn thương lặp lại khi dùng máy tập thể dục mạnh hoặc các động tác với tay ra trước và lên cao. Va đập trực tiếp cũng có thể gây ra hội chứng đau cơ cân này.
Hội chứng đau cơ cân là một hội chứng đau mạn tính khu trú ở một vùng cơ thể, đặc trưng bởi điểm kích hoạt (trigger point) khi khám lâm sàng. Kích thích cơ học điểm này gây đau tại chỗ và đau lan xa, dễ bị chẩn đoán nhầm với các bệnh lý khác.
2. Dấu hiệu lâm sàng
Điểm kích hoạt ở hội chứng cơ lưng rộng thường nằm ở góc dưới xương vai, đau lan đến nách và mặt sau tay cùng bên, xuống ngón nhẫn và út. Kích thích điểm này gây đau mạnh và phản xạ giật cơ (jump sign). Cảm giác căng cứng, mỏi cơ thường đi kèm đau, làm trầm trọng thêm hạn chế chức năng.
3. Cận lâm sàng
Chưa có xét nghiệm chẩn đoán đặc hiệu. Sinh thiết không cho thấy tổn thương điển hình, điện cơ có thể phát hiện tăng trương lực cơ nhưng không ổn định. Do vậy, cần loại trừ các bệnh khác có biểu hiện tương tự như bệnh viêm cơ, đa xơ cứng, bệnh mô liên kết, viêm bao hoạt dịch dưới xương vai, thoát vị đĩa đệm cổ, tổn thương chóp xoay…
5. Điều trị Latissimus Dorsi Syndrome
Mục tiêu là loại bỏ điểm kích hoạt và thư giãn cơ. Ban đầu sử dụng các phương pháp vật lý trị liệu như sóng cao tần, sóng xung kích, siêu âm… kết hợp với kỹ thuật bằng tay.
Nếu vật lý trị liệu không đáp ứng, điều trị bảo tồn gồm tiêm điểm kích hoạt bằng thuốc tê hoặc nước muối sinh lý. Thuốc chống trầm cảm thường được sử dụng do liên quan tâm lý.
Nếu thất bại, có thể dùng độc tố botulinum type A tiêm vào điểm kích hoạt (dù chưa được FDA phê duyệt cho chỉ định này).
6. Biến chứng và lưu ý
Tiêm điểm kích hoạt khá an toàn nếu thực hiện đúng kỹ thuật vô khuẩn và hiểu rõ giải phẫu. Biến chứng chủ yếu là chấn thương do kim tiêm. Cần tránh kim quá dài và đặc biệt cẩn thận tránh gây tràn khí màng phổi khi tiêm gần khoang màng phổi.
7. Lưu ý lâm sàng
Dù là hội chứng phổ biến, hội chứng cơ lưng rộng thường bị chẩn đoán nhầm. Cần đánh giá kỹ bệnh lý nền và rối loạn tâm lý đi kèm vì có thể ảnh hưởng đến triệu chứng và điều trị.
Tài liệu tham khảo:
- Arnold LM: The pathophysiology, diagnosis and treatment of fibromyalgia, Psychiatr Clin North Am 33(2):375–408, 2010.
- Bradley LA: Pathophysiology of fibromyalgia, Am J Med 122(12 Suppl 1): S22–S30, 2009.
- Imamura M, Cassius DA, Fregni F: Fibromyalgia: from treatment to rehabilitation, Eur J Pain Suppl 3(2):117–122, 2009.
